Żylaki powrózka nasiennego i jąder – objawy i leczenie a płodność

Żylaki powrózka nasiennego, czyli inaczej żylaki jąder, to schorzenie dotykające przede wszystkim chłopców i młodych mężczyzn w wieku od 12 do 25 lat. Powrózek nasienny jest strukturą, w skład której zalicza się znajdujące się w mosznie twory, jakie z niej wychodzą i do niej wchodzą. Z tego powodu choroba ta jest często określana też jako żylaki moszny. Czy żylaki powrózka nasiennego są groźne? I w jaki sposób możemy je leczyć? Prezentuje najważniejsze informacje na temat tego schorzenia.

Spis treści:

1. Charakterystyka żylaków powrózka nasiennego
2. Przyczyny żylaków jąder
3. Medyczny podział żylaków zależnie od stanu zaawansowania
4. Objawy żylaków powrózka nasiennego
5. Czy żylaki jąder powodują bezpłodność?
6. W jaki sposób diagnozujemy żylaki w obszarze moszny?
7. Jak leczyć żylaki powrózka nasiennego? Zabiegi oraz leczenie zachowawcze
8. Potencjalne skutki uboczne i efekty leczenia

Żylaki powrózka nasiennego – czym są te tajemniczy żyły na jądrach?

Żylaki na jądrach, czyli żylaki powrózka nasiennego ( z łac. varicocele), to patologiczne poszerzenie obejmujące splot wiciowaty. Jest to największy element żylnego powrózka nasiennego i to z niego odchodzi żyła jądrowa. W poszerzonych żyłach przepływ krwi zostaje znacząco utrudniony, przez co zaczyna się ona w nich zbierać. Jeśli żylaki jądra są wyczuwalne, przypominają one guzowate twory, znajdujące się najczęściej nad jądrem.

Co ciekawe, w większości przypadków (u około 90% pacjentów) miejscem tworzenia się żylaków jest lewa żyła jądrowa. Wynika to z anatomii męskiego ciała. Otóż lewe jądro znajduje się wyżej niż prawe, co wpływa na występowanie różnic pomiędzy prawą i lewą żyłą jądrową. Prawa żyła jąder uchodzi do żyły głównej dolnej pod kątem ostrym. Natomiast żyła jądrowa lewa uchodzi do żyły nerkowej pod kątem prostym, co sprawia, że słup krwi generuje wysokie ciśnienie hydrostatyczne, utrudniając tym samym jej powrót do serca.

Żylaki penisa, jak często pacjenci nazywają to schorzenie, występują u około 10-15% wszystkich mężczyzn. Choroba jednak najczęściej jest diagnozowana u chłopców oraz młodych mężczyzn w wieku od 12 do 25 lat.

Żylaki powrózka nasiennego – przyczyny

Jeśli chodzi o żylaki powrózka nasiennego, przyczyny występowania tego schorzenia nie zostały jednoznacznie określone przez specjalistów. Wskazuje się między innymi na to, że do powstawania takich zmian przyczynia się zarówno siedzący tryb życia, jak i zbyt intensywny wysiłek przez dłuższy okres czasu. Wśród pozostałych czynników, które mogą być odpowiedzialne za żylaki powrózka nasiennego, wymienia się:

• zaburzenia anatomiczne – lewa żyła jądrowa zalicza się do grupy najdłuższych naczyń w ciele człowieka. Efektem tego jest dłuższy czas przepływu krwi oraz zwiększone ciśnienie przez naczynie. Utrudnieniem jest także to, iż żyła jądrowa lewa uchodzi do żyły nerkowej pod kątem prostym;
• uszkodzenie zastawek żył jądrowych – wrodzony brak, niedorozwój lub niewydolność zastawek żył jądrowych powodują utrudnienia w krążeniu krwi w tym obszarze męskiego ciała;
• zjawisko dziadka do orzechów – występuje, gdy żyła nerkowa jest uciskana od tyłu przez aortę i od przodu przez tętnicę krezkową górną. W efekcie następuje wzrost ciśnienia w tej żyle oraz dochodzi do zastoju krwi, który może powodować zapalenie powrózka nasiennego;
• żylna choroba zakrzepowo-zatorowa – jej rezultatem jest zamknięcie światła żył jądrowych, co skutkuje powstaniem żylaków powrózka nasiennego;
• operacje chirurgiczne w obrębie jąder i podbrzusza – zabiegi medyczne tego typu mogą prowadzić do powstawania uciskających zrostów, które utrudniają krążenie krwi;
• niewydolność dźwigacza jądra (pompy powięziowo-mięśniowej) – w okresie dojrzewania u chłopców występuje zwiększone unaczynienie tętnicze. W efekcie do jądra trafia większa ilości krwi, przez co dochodzi do zastoju krwi w naczyniach żylnych oraz do ich poszerzenie;
• podwyższona temperatura w mosznie – wysoka temperatura jąder sprawia, że krew nie może swobodnie krążyć, nie jest dotleniona i zawiera wiele substancji niekorzystnie działających na jądra;
• choroby nerek – schorzenia takie jak wodonercze oraz nowotwory nerek mogą prowadzić do ucisków utrudniających krążenie krwi.

Podział żylaków powrózka pod względem stopnia zaawansowania choroby

Wyróżniamy trzy rodzaje żylaków powrózka nasiennego. Ich podział oparto na tym, jakie jest zaawansowanie kliniczne choroby. Żylaki powrózka nasiennego dzieli się więc na zmiany:

• I stopnia – niewielkich rozmiarów żylaki, trudno wyczuwalne w trakcie badania palpacyjnego, można je wykryć dopiero w czasie próby Valsalvy w pozycji stojącej;
• II stopnia – żylaki większych rozmiarów, które można wyczuć podczas badania palpacyjnego. Podczas próby Valsalvy następuje ich nabrzmienie;
• III stopnia – żylaki dużych rozmiarów, można je dostrzec gołym okiem i wyczuć podczas badania, powodują zniekształcenie worka mosznowego.

Żylaki powrózka nasiennego – objawy

U mężczyzn, u których występują żylaki powrózka nasiennego, objawy mogą  w ogóle nie występować w początkowej fazie rozwoju choroby. Jeśli się pojawiają, objawy żylaków jąder są na tyle mało charakterystyczne, że pacjenci zwykle nie kojarzą ich właśnie z takich schorzeniem. W wielu przypadkach pacjenci trafiają do urologa dopiero w momencie, gdy starają się o dziecko i mają problemy z zapłodnieniem partnerki. Dopiero, kiedy mamy już do czynienia z zaawansowaną formą choroby, jaką są omawiane żylaki jąder, objawy stają się zauważalne. Co niestety w znacznej większości przypadków określane jest jako dokuczliwe. Jeśli chodzi o żylaki powrózka nasiennego ból jest tym objawem, który zazwyczaj zmusza mężczyzn do szukania pomocy. Wśród wszystkich objawów, które powinny nas zaniepokoić należy jednak wymienić:

• ból jądra,
• ból w pachwinie,
• uczucie ciężkości w mosznie,
• ból w trakcie wzwodu prącia lub przy dłuższym staniu,
• bardzo ciepła moszna,
• opuchlizna na mosznie,
• uszkodzenie jądra (bardzo rzadko),
• ogólny dyskomfort w okolicy moszny,
• wyczuwalne niewielkie guzki lub “narośl” ponad jądrem.

Żylaki jąder to schorzenia charakterystyczne dla młodych mężczyzn. Choroba ta dotyka około 15-20% wszystkich mężczyzn i w zdecydowanej większości przypadków zmiany zlokalizowane są po lewej stronie (ok. 90% pacjentów). U mężczyzn po 40 roku życia lub u młodszych pacjentów, u których dochodzi do obustronnego wystąpienia żylaków, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Żylak nasieniowodu w tych przypadkach może być bowiem symptomem świadczącym o rozwoju innej, poważnej choroby.

Jeśli podejrzewamy u siebie żylaki moszny, zdjęcia przedstawiające zmiany zachodzące w obrębie jąder, mogą być bardzo przydatne. Choroba może bowiem powodować zgrubienie lub nieznaczną deformację kształtu jąder. Pamiętajmy jednak, że do specjalisty trzeba się zgłosić w każdym przypadku, gdy dostrzeżemy u siebie niepokojące objawy, które mogą oznaczać żylaki powrózka nasiennego – zdjęcia to tylko pomoc wizualna.

Żylaki powrózka nasiennego a płodność

Żylaki nasieniowodu sprawiają, że jakość nasienia znacząco spada, przez co u mężczyzn dochodzi również do obniżenia płodności. Aż u 40% pacjentów cierpiących na niepłodność, wykrywane są żylaki powrózka nasiennego. Choroba ta powoduje zaleganie w żyłach jądrowych niedotlenionej krwi. W efekcie dochodzi do wydzielania takich hormonów jak:

• kortyzol,
• reniny,
• czy katecholaminy

Prowadzi to do wzrostu temperatury w obrębie jąder. Wpływa to niekorzystnie na liczbę produkowanych przez jądra plemników, ale w rezultacie pojawiają się też plemniki o nieprawidłowej budowie i morfologii. A wszystko to doprowadza do spadku płodności.

W związku z tym, warto jak najszybciej podjąć leczenie, które daje dobre efekty i jest bezpieczne. Powikłania w postaci na przykład wodniaka jądra, pojawiają się jedynie u 7% pacjentów. Po zabiegu pacjent zazwyczaj może zacząć współżyć po około 2 tygodniach, ale na efekty w postaci wzrostu liczby plemników trzeba zaczekać około 3 miesiące.

Diagnostyka żylaków jąder – jakie badania trzeba przeprowadzić?

Jeśli mamy jakiekolwiek podejrzenia, że możemy mieć problemy z żylakami powrózka nasiennego, należy udać się na wizytę do urologa. Aby zdiagnozować żylaki jąder u konkretnego pacjenta lekarz może zdecydować o przeprowadzeniu takich badań jak:

• badanie palpacyjne – poprzez dotyk lekarz sprawdza budowę prącia i moszny, wielkość, spoistość i bolesność jąder, a także obecność żylaków w ich obrębie;
• USG – badanie ultrasonograficzne pozwala uwidocznić przepływ krwi w naczyniach żylnych jąder;
• badanie nasienia – spermogram, czyli badanie które określa ilość, jakość i aktywność plemników;
• testy hormonalne (zwłaszcza test stymulacji GnRH) – badające hormony płciowe, takie jak LH, FSH i prolaktynę we krwi;
• termografia – mało dostępne badanie, które uwzględnia związek pomiędzy przekrwieniem jądra a wzrostem temperatury w mosznie;
• angiografia – uwidocznienie obrazu naczyń przy pomocy kontrastu i promieniowania rentgenowskiego. Badanie uważane za zbyt inwazyjne i trudne technicznie przez co nie nadaje się do stosowania na szeroką skalę.

Żylaki powrózka nasiennego – leczenie zabiegowe

Po wykonaniu wszystkich niezbędnych badań, lekarz urolog dobierze odpowiednią metodę postępowania. Leczenie żylaków powrózka nasiennego ma na celu zatrzymaniu wstecznego odpływu krwi w żyle jądrowej i doprowadzenie do tego, by przepływała ona przez inne naczynia, które pozwolą na odprowadzanie przepływającej przez jądro krwi. Wyróżniamy trzy metody leczenia tego schorzenia.

1. Operacja

Tradycyjna operacja żylaków powrózka nasiennego na NFZ lub prywatnie, jest wykonywana w znieczuleniu miejscowym lub pod narkozą. W czasie zabiegu lekarz przecina i podwiązuje powiększone naczynia, czyli żyłę jądrową. Pacjent wraca do sprawności fizycznej oraz seksualnej po około 2 tygodniach. Po około 3 miesiącach obserwuje się zwiększenie ilości, jakości i ruchliwości plemników. Może jednak dojść do nawrotu żylaków przy dużych zmianach.

2. Metoda laparoskopowa

Jeśli chodzi o żylaki powrózka nasiennego zabieg może zostać również wykonany metodą laparoskopową. Operacja jest wykonywana w znieczuleniu ogólnym i trwa około pół godziny. Wykonywane jest niewielkie nacięcie, przez które wprowadza się kamerę oraz narzędzie do przecięcia i podwiązania żyły jądrowej. W przypadku, gdy pacjent cierpi na schorzenie jakim są żylaki powrózka nasiennego operacja laparoskopowa jest dobrym rozwiązanie. Jej cena waha się od około 2 do nawet 5 tysięcy. Skutki uboczne zabiegu to możliwy nawrót żylaków lub też wodniak jądra.

3. Metody angiograficzne

Sklerotyzacja żyły jądrowej to zabieg, dzięki któremu możemy wyleczyć żylaki powrózka nasiennego przy pomocy środków farmakologicznych. Ich zastosowanie pozwala na obkurczenie naczyń żylnych, które odpowiadają za powstanie zmian.

Zabieg embolizacji to jedna z mało inwazyjnych metod, dzięki której można wyleczyć żylaki prącia. Embolizacja wewnątrzżylna polega na nakłuciu żyły udowej i wprowadzeniu w ten sposób specjalnej spirali z materiałem embolizacyjnym. W ten sposób doprowadza się do zamknięcia przepływu krwi w niedrożnym naczyniu żylnym, które jest odpowiedzialne za powstawanie żylaków w obrębie worka mosznowego. Usuwanie żylaków powrózka nasiennego w ten sposób jest wykonywane w znieczuleniu miejscowym, a pacjent wraca do pełni sił po około 10 dniach. Wykonywana jest embolizacja żylaków powrózka nasiennego na NFZ, a cena w prywatnych klinikach waha się od 8 500 do 12 tysięcy złotych.

Czy można próbować leczyć się samemu?

W początkowej fazie rozwoju choroby, stosuje się też leczenie domowe, a konkretnie leki, takie jak:

• przeciwutleniacze,
• pentoksyfilinię,
• diosminę,
• wyciąg z kasztanowca,
• czy dobesylan wapnia.

Tego typu leczenie farmakologiczne między innymi poprawia krążenie krwi, wzmacnia i uszczelnia śródbłonek naczyń żylnych. Poprawia także powrót krwi z układu żylnego oraz zmniejsza zastój żylny. Należy jednak pamiętać, że domowe sposoby są jedynie wsparciem w leczeniu i rekonwalescencji.

Efekty leczenia i potencjalne skutki uboczne

Efektem leczenia żylaków powrózka nasiennego jest minimalizacja bólu oraz dyskomfortu odczuwanego przez pacjenta. Polepszenie płodności oraz jakości plemników po przeprowadzonych zabiegach następuje w około 70-80% przypadków.

Jak każdy zabieg, również leczenie żylaków jąder może nieść za sobą ryzyko wystąpienia potencjalnych skutków ubocznych. U około 7-10% pacjentów poddanych operacji żylaków powrózka nasiennego pojawia się wodniak jądra. Skutki uboczne to także:

• obrzęk jądra;
• zaburzenie wzrostu i rozwoju jądra po stronie żylaków;
• krwiak w mosznie;
• ból i ogólny dyskomfort;
• obniżenie jakości spermy.

Literatura

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279346/
2. Emre Seli Aydin Arici, Niepłodność, Elsevier Urban & Partner
3. Kroese AC, de Lange NM, Collins J, Evers JL. Surgery or embolization for varicoceles in subfertile men. Cochrane Database Syst Rev 2012
4. Kocvara R: Varicocele in children and adolescents. Pediatric Urology Course Book ESPU 2003, 351-366.