Żylaki przełyku i w gardle – ból i krwawienie a objawy chorej wątroby
Żylaki przełyku to schorzenia mało znane, ale niezwykle niebezpieczne zarówno dla zdrowia, jak i życia pacjentów. W większości przypadków choroba ta jest ściśle związana z dysfunkcjami rozwijającymi się w obrębie wątroby. Dlatego też, jest ona kojarzona przede wszystkim z chorobą alkoholową. Co więcej, żylaki przełyku i ich powikłania są też jedną z głównych przyczyn śmierci osób uzależnionych od alkoholu. Co warto wiedzieć na temat tego schorzenia?
Spis treści:
- Czym tak naprawdę są żylaki przełyku i co wspólnego mają z wątrobą?
- Przyczyny powstawania żylaków przełyku
- Objawy towarzyszące żylakom w przełyku i przewodzie pokarmowym
- Jak wyleczyć żylaki przełyku?
- Znaczenie prawidłowej diety – co jeść i czego unikać?
- Rokowania i potencjalne powikłania
Żylaki przełyku i przewodu pokarmowego
W oficjalnej klasyfikacji żylaki przełyku ICD-10 są oznaczone sygnaturą I85. Jest to poważne schorzenie, które związane jest bezpośrednio z nieprawidłowym funkcjonowaniem wątroby. W jaki sposób powstają zatem takie żylaki w gardle? Wszystko zaczyna się od problemów z działaniem naczyń krwionośnych wątroby. Ich nadmierne otłuszczenie oraz zwłóknienie sprawia, że wzrasta ciśnienie w żyle wrotnej, która nie ma już możliwości transportowania krwi od narządów trzewnych w jamie brzusznej do serca.
Krew szuka sobie zatem innej drogi transportu poprzez krążenie oboczne, w które zaangażowane są między innymi żyły przełyku. Niestety nie są one przystosowane do radzenia sobie z przepływem tak dużej ilości krwi. Dochodzi więc do ich rozciągnięcia i poszerzenia. W konsekwencji powstają żylaki w przełyku i wpust żołądka, a osłabione naczynia krwionośne łatwiej pękają, powodując krwawienie.
Żylaki przełyku – przyczyny powstawania żylaków w obrębie przełyku
Jeśli chodzi o żylaki przełyku, alkohol i jego długotrwałe nadużywanie to bez wątpienia najważniejszy czynników wywołujący nadciśnienie wrotne. Można więc śmiało uznać, że dwie najważniejsze przyczyny żylaków przełyku to:
- alkoholizm – nadmierne spożywanie alkoholu w długim okresie czasu prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia wątroby, która nie może już prawidłowo funkcjonować;
- marskość wątroby – choroba wynikająca z zatrucia organizmu (przede wszystkim alkoholem), chorób metabolicznych oraz zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu B lub WZW C.
Zdecydowanie najczęściej pojawiają się żylaki przełyku u alkoholika, wynikające właśnie z marskości wątroby. Istnieją jednak również inne przyczyny nadciśnienia wrotnego, które odnotowuje się jednak znacznie rzadziej. Są to:
- zakrzepica żyły wrotnej,
- guz uciskający żyłę wrotną,
- wady rozwojowe żyły wrotnej,
- zespół Budda-Chiariego,
- choroby spichrzeniowe.
Żylaki przełyku – objawy
W początkowym stadium choroby, żylaki przewodu pokarmowego mogą nie powodować żadnych charakterystycznych dolegliwości. Z czasem jednak, gdy żylaki zaczynają się powiększać, a ciśnienie krwi w przełyku wzrasta, sytuacja ta może się drastycznie zmienić w bardzo krótkim czasie.
Najważniejsze objawy żylaków przełyku to:
- krwawienie – powiększone zmiany w naczyniach krwionośnych zaczynają pękać, co powoduje krwawienie z żylaków przełyku. Krwawienie może być niewielkie i wówczas pacjent czuje jedynie posmak krwi w ustach. Ale może również dojść do obfitego krwawienia, którego objawem są wymioty z krwią;
- ból – pacjenci często zastanawiają się czy żylaki przełyku bolą. Same zmiany tego typu nie wywołują dolegliwości bólowych, ale często pojawiają się one podczas przełykania, zwłaszcza przy wyraźnie powiększonych żylakach;
- czarny, smolisty stolec – objaw ten wynika z faktu, iż krew wydostająca się z pękniętych żylaków jest trawiona w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego.
Obfite krwawienie i szybka utrata krwi, spowodowane pęknięciem żylaków przełyku, może z kolei wywoływać takie dolegliwości jak:
- osłabienia,
- zawroty głowy,
- nadmierna bladość,
- przyspieszony i niestabilny oddech,
- szybsze akcje serca,
- wodobrzusze,
- wstrząs krwotoczny,
- zaburzenia świadomości,
- zimne poty.
Jak leczyć żylaki przełyku? Leczenie zaczynamy od diagnozy
Żylaki przełyku można stwierdzić wykonując takie badania jak gastroskopia oraz RTG przełyku z kontrastem doustnym. Zdecydowanie najczęściej stosowane jest jednak badanie endoskopowe. Dzięki niemu lekarz oglądając ujście przełyku do żołądka na ekranie, jest w stanie ocenić stan i rozmiar żylaków przełyku w 3 stopniach zaawansowania schorzenia. Leczenie żylaków przełyku jest zwykle długotrwałe i może przybrać różne formy. Możliwości leczenia to:
- skleroterapia – leczenie endoskopowe, w którym za pomocą wprowadzonego do przełyku endoskopu, lekarz wstrzykuje lek powodujący wykrzepianie krwi w świetle żylaka oraz jego zamknięcie. Zabieg jest powtarzany po kilku dniach, a potem tygodniach i miesiącach, aż do momentu, gdy zmiany zostaną całkowicie wyeliminowane. Po zakończeniu leczenia, pacjent musi zgłaszać się na kontrolę i badanie diagnostyczne przynajmniej raz na rok,
- gumkowanie żylaków przełyku – inna nazwa to opaskowanie żylaków przełyku. Na żylaki nakładane są stenty, czyli gumowe opaski, które je obciskają i ograniczają tym samym przepływ krwi. W efekcie żylaki stopniowo się zmniejszają, by ostatecznie zaniknąć,
- farmakologia – pacjentom podawane są leki zmniejszające ciśnienie wrotne, takie jak terlipresyna, somatostatyna lub oktreotyd;
- przeszczep wątroby – zdrowa wątroba oznacza, że nadciśnienie wrotne znika, a zatem również żylaki wewnętrzne przełyku przestają być problemem.
U pacjentów, u których dochodzi do krwawienia z żylaków przełyku, leczenie obejmuje również nawadnianie przy pomocy kroplówek. W niektórych przypadkach, gdy dochodzi do utraty dużych ilości krwi, niezbędne jest także przetaczanie krwi lub preparatów krwiopochodnych.
Żylaki przełyku – dieta. Co jeść a z czego zrezygnować?
Jeśli naszym problemem są żylaki przełyku, co jeść, aby nie pogorszyć swojej sytuacji? Tak naprawdę, dieta na żylaki przełyku nie może być jednoznacznie określona dla wszystkich pacjentów zmagających się z tym schorzeniem. Jest ona przede wszystkim uzależniona od przyczyn występowania żylaków. Kiedy zatem lekarz ustali co było powodem powstania takich zmian, może wskazać swojemu pacjentowi, jakie produkty mogą tworzyć jego jadłospis.
Niezwykle ważne jest w tym przypadku niwelowanie szkód, jakich dokonuje w naszym organizmie ta choroba. Utrata dużej ilości krwi może chociażby prowadzić do anemii, dlatego bardzo ważne jest to, aby w spożywanych przez pacjenta pokarmach znalazło się żelazo. W związku z tym zaleca się zwiększenie spożycia produktów bogatych w ten składnik, takich jak:
- chuda wołowina,
- podroby,
- kasza jaglana,
- jaja,
- natka pietruszki.
Zazwyczaj specjaliści zalecają również, by dieta przy żylakach przełyku była lekkostrawna, opierająca się na posiłkach łatwych w przełykaniu, najlepiej gotowanych lub duszonych. Porcje powinny być niewielkie, dobrze rozdrobnione i najlepiej, by miały temperaturę pokojową. Posiłki należy spożywać powoli, bez pośpiechu, tak by nie podrażnić przełyku.
Przy żylakach przełyku należy przede wszystkim unikać:
- alkoholu;
- pieczywa pełnoziarnistego;
- kawy i mocnej herbaty;
- grubych makaronów i kasz;
- niedojrzałych i surowych owoców;
- roślin strączkowych.
Rokowania i powikłania
Żylaki przełyku to schorzenie, które stanowi zagrożenie zarówno dla naszego zdrowia, jak i życia. Ryzyko pęknięcia żylaków w przełyku zależy od ich wielkości i stadium rozwoju choroby. Kiedy już do tego dojdzie, pojawiają się zazwyczaj obfite krwotoki, których konsekwencją jest nie tylko utrata dużej ilości krwi, ale także spadek ciśnienia tętniczego, wzrost akcji serca i niejednokrotnie również wstrząs. Obecnie, przy pierwszym krwotoku z żylaków przełyku śmierć ponosi około 20-30% pacjentów. Z każdym kolejnym epizodem, ryzyko utraty życia jednak wzrasta. Trzeba pamiętać, że nagłe krwotoki pogłębiają również niewydolność wątroby i mogą prowadzić do rozwoju kolejnych schorzeń, takich jak chociażby żylaki żołądka.
Literatura
- Garcia-Tsao G, Sanyal AJ, Grace ND, Carey WD; Prevention and Management of Gastroesophageal Varices and Variceal Hemorrhage in Cirrhosis.; Am J Gastroenterol 2007;102:2086–2102.
- Danuta Celińska-Cedro; Profilaktyka i leczenie krwawienia z żylaków przełyku — strategia postępowania diagnostycznego i terapeutycznego; Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Immunologii, Instytut Pomnik — Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa, Instytut Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu, Wydział Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, Gastroenterologia Kliniczna 2011, tom 3, nr 4, 159–166
- D’Amico G., De Franchis R.; Upper digestive bleeding in cirrhosis. Post-therapeutic outcome and prognostic indicators.; Hepatology 2003; 38: 599–612.
- Garcia-Tsao G., Groszmann R.J., Fisher R.L., Conn H.O., Glickman M. Portal pressure, presence of gastroesophageal varices and variceal bleeding. Hepatology 1985; 5: 419–424.
- Włodzimierz Zych, Andrzej Habior; Krwotok z żylaków przełyku; Klinika Gastroenterologii i Hepatologii, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Warszawa